विवेक त्रिपाठी
पछिल्लो समयमा नेपालको शिक्षाको विकासका लागी सरकारीले भन्दा निजी विद्यालयले योगदान दिएको भन्ने चर्चा गर्नेहरु छन् । निजी विद्यालय संचालकहरु पनि नेपालको शैक्षिक स्तर उठाउन निजी विद्यालय कै योगदान दावी गर्दछन् । निजी स्तरबाट सन्चालन भएका निजी विद्यालयहरु अर्थात बोर्डिङ स्कुलहरु भन्ने गरिन्छ । नेपालको शिक्षाको स्तरमा ठूलो योगदान पु¥याउने महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको निजी विद्यालयहरु सन्चालकहरु नै बनाउ छन् ।
पछिल्लो समयमा नेपालको शिक्षाको विकासका लागी सरकारीले भन्दा निजी विद्यालयले योगदान दिएको भन्ने चर्चा गर्नेहरु छन् । निजी विद्यालय संचालकहरु पनि नेपालको शैक्षिक स्तर उठाउन निजी विद्यालय कै योगदान दावी गर्दछन् । निजी स्तरबाट सन्चालन भएका निजी विद्यालयहरु अर्थात बोर्डिङ स्कुलहरु भन्ने गरिन्छ । नेपालको शिक्षाको स्तरमा ठूलो योगदान पु¥याउने महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएको निजी विद्यालयहरु सन्चालकहरु नै बनाउ छन् ।
व्यवसाहिक दृष्टिकोणबाट आर्थिक
लगानीद्धारा निर्मित विद्यालयहरु जस्ले नेपालको शिक्षाको बुद्धिमा ठूलो
भूमिका खेल्दै आएको त छ तर वेला वेलामा ढाड नै सेक्ने गरि हुने मुल्य
बृद्धि महंगी शिक्षामा रुपान्तरित हुदै गईरहेको छ । उच्च मनोवलका साथ
शैक्षिक माफियाहरु खुलमखुला ब्रमलुट मच्याउन थालिरहेका छन् । तर किन
विद्यार्थी आन्दोलन र यस्ता कुराले गरिवका छोराछोरी अनि सर्वहारा वर्गका
वालवालिकाहरुको पहुँच भन्दा निकै टाढा रहदै आएको तितो यर्थाथ हो ।
सरकारले सवैका लागि शिक्षा भनिरहदा गरिव
श्रमजिवि सर्वहारा हुदाखादा र हुने खानेका बालबालिकाहरुका निम्तीकित्ता काट
जस्तै देखिएको छ । यो सारा शिक्षा प्रकृयाले गरिवका छोरा छोरी सरकारी
विद्यालय पढ्छन् र हुनेखानेका छोराछोरीहरु बोर्डिङ स्कुल तथा निजी
विद्यालयमा अध्ययन गर्छन । अझ भनौ सरकारी विद्यालयमा पढाउने कति पय
शिक्षकका छोराछोरीहरु निजीविद्यालयमा पढाईरहेको देख्न सकिन्छ । खयर निजि
विद्यालय र सरकारी विद्यालयकाविच धेरै कुराहरुले असर पारेको छ ।
तर यहाँ के कुरा उल्लेख गर्न चाहान्छु भने
वास्तवमा निजी विद्यालयहरु निजि तवरबाट सञ्चालित छन् जसकारण व्यवसाहिक
परिदृष्यबाट मात्रै हेरेको देख्न सकिन्छ । नयाँ शैक्षिक सत्रको सुरुवात
सँगै निजिविद्यालयहरुले विद्यार्थी र अभिभावकहरुलाई आर्कर्षण गर्नकानिम्ती
ठुला–ठुला विज्ञापन गरिरहेका छन् । धेरै अभिभावकहरुले पनि आफ्नाबाबु
नानीहरुको उज्जवलभविष्यको सपना सजाउदै निजी विद्यालयहरुको ढोकाहरु ढक्ढकाई
रहनु भएको छ ।
जहाँतपाँई छोराछोरीको भविष्यबनाउनकानिम्ति
राम्रो विद्यालय कहाँ होला भन्दै खोज्दै हुनुहुन्छ तर विडम्बना तपाँईहरु
आफ्ना स–सानाबाबु नानीहरुलाई शिक्षित बनाउने सपना त साकार होला तर तिबाबु
नानीहरु पढ्दा आउने आर्थिक विलको बोझले तपाँई सवैलाई सताइ रहेको छ । यो
शैक्षिक सत्रको सुरुवात सँगै कतिपय निजी विद्यालयहरुले तोकेको मुल्य भन्दा
निकै बढी शुल्कअशुल गरेर विद्यार्थी भर्ना गर्न बाध्य पा िररहेको छ । यो
सँगै विद्यार्थी आन्दोलनका नेता संगठनहरुले पनियसको विरोध गरिरहेका छन् ।
धेरै तिरबाट यो क्रमको विरोध चलिरहेको छ ।
निजी विद्यार्थीहरुले शैक्षिक गुणस्तर त
विकास गरिरहेको छ । तर त्यो सँगै जोडिएका अभिभावक, शिक्षक र अन्यथुप्रै थरी
निकायहरु पिडामा बाँचिरहेका छन् । नयाँ शैक्षिक सत्रको सुरुवात सँगै हरेक
वर्ष जस्तै उठ्ने विषय वस्तुहरुले यति वेल ापनि प्रश्रय पाएको छ । निजी
विद्यालयहरुले फरक फरक पाठ्यपुस्तकहरु आफ्नो अध्ययन सामाग्री अन्तर्गत
राख्ने गरेको पाहिन्छ । अनित्यो पुस्तकपनि स्वयम विद्यालयबाट नै किन्नु
पर्ने वा नजिकैको पुस्तकपसलमा रिफर गर्ने र रिफर गरेकै भरमा पुस्तक
पसलहरुबाट साहजै कमिशनमाग्ने कमिशनको खेलो गरिरहेको पाईन्छ ।
केही निजी विद्यालय र यसका सञ्चालकहरुले
पुस्तकमा मात्र नभएर पोशाकका विषयमा पनि कतै कतै कमिशनको खेल जोडिएको देख्न
सकिन्छ । यो अराजकता र निजिविद्यालय संचालनगर्ने हरुको विचौलिया मानसिकता
ले पनि उपभोक्ताहरु ठगिरहेको छन् । बेलाबेलामा निजी विद्यालयहरुका गुनासो
नि सुन्न सकिन्छ । चरमश्रम शोषण गर्ने, उचित पारिश्रमिक नदिने, जागिरबाट
निकाल्ने जस्ता धक्कीदिने पिडितहरु गुनासो गर्दछन् । शिक्षा जस्तो
संम्वेदनशील र सम्माननीय क्षेत्रमा समेत यस्ता काला क्रतुतहुनाले सम्रग
शिक्षा क्षेत्र नै धरासाहीहो किभन्ने भान पर्दछ । देश भर करिब ७२ जिल्लामा
करिव नौ हजार निजीविद्यालयहरु सञ्चालनमा रहेको पाहिन्छ । कतिपय
निजिविद्यालयहरु त अझ कर तिर्नु पर्ने डरले ईजाजतविना नै कक्षा सञ्चालन
गरीरहेको पनियदाकदा देख्न पाहिन्छ ।
यसरी केही निजिविद्यालयहरुले आर्थिक लाभका
निम्ती गरेका चरम शोषणको विरुद्धमा सम्पूर्ण अभिभावक , विद्यार्थी,
विद्यार्थी संगठन र सरकारी निकाय सम्पूर्ण एकै बद्धताका साथलाग्न जरुरी
देखिन्छ । राज्यलाई आफूलाई तिर्ने कर बाट मुक्तिखोज्ने तर आफुले
अभिभावकहरुको ढाड नै सेक्ने गरि उठाउने शुल्कअनि वेलावेलामाजाने महङ्गो विल
नै अभिभावकका निम्ती निकै चिन्ताको विषय बनेको छ । आफ्नो बालबालिकाहरुलाई
उच्च शैक्षिकव्यत्तित्व त बनाउन चाहान्छन तर शिक्षामा सरकारी स्तरका
विद्यालयहरुको उदासनीता र खस्कदो स्तरकाकारण नीजिविद्यालयमा आफ्ना
वालवालिकाहरुलाई पढाउन वाध्य छन् अभिभाकहरु ।
पछिल्लो समय निजिविद्यालयहरुको प्रतिफल
राम्रो भएकै कारण अभिभावकहरुको आर्कषण त बनेका छन् तर शैक्ष्कि सफलता सँगै
तोकिएको भन्दानिकै बढी आर्थिक भार बोकाउनकाफीदरिलो तरिकाले यो अवसरको दरिलो
फाइदा उठाइरहेका छन् केही निजिविद्यालय र सञ्चालकहरुले । देशको मुख्यभाग
राजधानीमा समेत करिब ५० भन्दा बढी निजिविद्यालयहरुमा करिब ११ प्रतिशत देखि
४१ प्रतिशत सम्मशुल्क बृद्धि गरिरहदापनि सरोकार वालानिकायहरु किनमौन जस्तै
देखिरहेका छन् ।
किनशिक्षा जस्तो सम्वेदनशील
क्षेत्रमायत्रो चरम लापरवाही भैरहदाजिम्मेवार निकायहरुमा किन आवजविहिनताको
सन्नाटा छाहिरहेको होला एकपटक सोच्न जरुरी छ । सरकारी विद्यालयहरुमा पठन
पाठन राम्रो नहुने आरोप पनिलागिरहेको छ । किन सरकार र यसका निकायहरुले
छानविन गर्न खोन्दैनन् र छानविन अनि दोशीलाई कारवाही र सुधारका उपाएहरुलाई
किन अवलम्व नगर्न कदमहरु चालिदैनन् । यि विषयलाई पनि हामी सवैले एकपटक
गम्भीर भएर सोच्न आवश्यक छ । अन्तमा नेपालको शैक्षिक विकासमा
निजिविद्यालयले ठूलो भुमिका खेलिरहेको छ ।
तर केही निजीविद्यालहरु आर्थिक प्रलोभनका
कारण शिक्षा जस्तो गम्भीर विषयमा पनि दलाल मानसिकताका काला मुखौटाहरु
पहिरियर ब्रमलुट मच्चाइएको कतै कतै देख्न सुन्नपाईरहेको छ । जसले गर्दा
निजि स्तर बाट सञ्चालित विद्यालयहरुमा नै प्रश्नचिह्न उब्जियको छ । अबयसको
उत्तर खोज्न जरुरी छ । यो सँगै यस्ता कु्राहरुको अन्त्यगर्दै नेपालको
शैक्षिक स्तर विकास गराउनहामि सवैले आफ्नो स्तरबाट उचितपहलगर्न जरुरी
देखिन्छ । र सरोकारवाला निकायहरु पनि यस्तो कुरुतीको कालो धब्बाको
मुखौटालाई हटाउन प्रयत्नमालाग्न जरुरी छ ।
Post a Comment